Wolność kontra odpowiedzialność, wersja w wydaniu szwajcarskim

Christoph Urs Jäger, Zurych, marzec 2013

3 marca 2013 roku mieszkańcy Szwajcarii zadecydowali o zmianach w konstytucji swojego kraju. 67.9% uprawnionych do głosowania wypowiedziało się za uzupełnieniem konstytucji o dwa nowe artykuły. Drugi z uzupełnionych artykułów konstytucji zawiera przepisy przejściowe, w których to naród konfederacji wydaje parlamentowi oraz rządowi konfederacji polecenie wprowadzenia zapisów pierwszego z uzupełnionych artykułów w życie w przeciągu jednego roku od uchwalenia zmian w referendum.

W pierwszym z uzupełnionych artykułów, w artykule 95 konstytucji Szwajcarii pojawił się nowy punkt trzeci, który reguluje kompetencje do wyznaczania pensji oraz bonusów w notowanych na giełdzie firmach zarejestrowanych w Szwajcarii.

Artykuł ów definiuje, że ustalanie wyskości pensji zarządu, rady nadzorczej oraz rad pomocniczych zarządu i/lub rady nadzorczej jest wyłączną kompetencją walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Ponadto artykuł ten definuje, że proces określania wynagrodzeń zarządu i rady nadzorczej a także i wybory szefa oraz członków rady nadzorczej odbywają się raz do roku, na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Zmian na tym nie koniec: fundusze emerytalne posiadające akcje firm notowanych na giełdzie zostały zobowiązane do ujawnienia jak podczas walnego zgromadzenia głosowały oraz do głosowania zgodnie z interesami swoich członków. Akcjonariusze firm notowanych na giełdzie otrzymali dodatkowo z mocy konstytucji prawo do zdalnego głosowania podczas WZA.

Członkowie zarządów oraz rad nadzorczych firm notowanych na giełdzie stracili prawo do pobierania premii za przejście do firmy, premii za odejście z firmy („złoty spadochron”), nie wolno im także pobierać pensji z góry. Następnym ograniczeniem jest zakaz pobierania przez nich premii z okazji nabycia bądź zbycia przez zarządzaną przez nich firmę udziałów firm trzecich.

Czynem zakazanym stało się również zatrudnianie członków zarządu i rad nadzorczych firmy na umowie o dzieło lub umowie o pracę w innej firmie w obrębie jednej grupy. Chodzi tutaj o nagminne do tej pory zatrudnianie jednego managera na kilku stanowiskach jednocześnie. Członek zarządu spółki-matki bywał często jednocześnie przewodniczącym rady nadzorczej spółki-córki, oczywiście z wszystkimi przywilejami i pensjami płynącymi z faktu zasiadania w wielu gremiach jednocześnie.

Wielkość kredytów, pożyczek, darowizn, udziałów w zyskach, opcji na akcje, premii, zgoda firmy na dodatkową działalność zarobkową, czas trwania kontraktów managerskich dla wyższej kadry kierowniczej firmy… wszystko to od 3 marca 2014 definiowane jest obowiązkowo przez statut firmy, który jest uchwalany przez ogół akcjonariuszy podczas WZA.

Na koniec wreszcie zdefiniowano, że za złamanie powyższych przepisów grozi kara pozbawienia wolności do lat 3 oraz grzywna w wysokości maksymalnie sześcioletnich zarobków.

---

Tak od 3 marca 2013 roku stanowi konstytucja Konfederacji Szwajcarskiej. Suchy tekst prawa jednakże to za mało: czytelnikom należy się również wyjaśnienie kontekstu, w którym prawo to powstało, a to z kolei oznacza wycieczkę w przeszłość.

Rok 2001 jak zapewne starsi pamiętają był rokiem skoordynowanych zamachów terrorystycznych na Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Porwane samoloty liniowe zostały wzorem pilotów kamikadze użyte jako latające bomby i skierowane na Pentagon, Biały Dom oraz bliźniacze budynki World Trade Center.

Po zamachach z 11 września dumna firma SwissAir, czyli szwajcarska wersja LOT-u została jak i wszystkie inne linie lotnicze na naszej planecie (może z wyjątkiem Air Koryo, linii lotniczych Wielkiego Wodza północnych koreańczyków) ciężko doświadczona przez los. Ludzie bali się wsiadać do samolotów i nawet dotowanie biletów nic nie pomogło.

Skutkiem wcześniej popełnionych przez managerów SwissAir błędów firma ta znajdowała się w katastrofalnej sytuacji finansowej już przed zamachami z września 2001 roku. Szoku września 2001 roku firma SwissAir nie przetrwała.

Tu na scenę wydarzeń wkraczają dwie postaci: Thomas Minder, biznesmen małego formatu z miasta Schaffhausen oraz Mario Corti, przewodniczący zarządu firmy SwissAir. Skutkiem bankructwa firmy SwissAir biznesmen Thomas Minder pozostał z górą  niezapłaconych rachunków za kosmetyki, które dostarczył szwajcarskim liniom lotniczym. Jednocześnie – całkowitym zbiegiem okoliczności oczywiście – szef zarządu SwissAir, pan Mario Corti zdążył tuż przed bankructwem zarządzanej przez siebie firmy odebrać pięć pensji wypłaconych mu przez firmę z góry.

Dodać wypada, że nie mówimy tu o pięciu pensjach miesięcznych, a o pięciu pensjach rocznych. Szef SwissAir otrzymał wynagrodzenie na PIĘĆ LAT DO PRZODU po czym jego firma ogłosiła bankructwo.

Nie dziwne więc, że wyrolowanego uczciwego biznesmena, pana Mindera krew zalała. No i się zaczęło… w 2005 roku Thomas Minder trafił do polityki lokalnej i od tej pory rozpoczął swoją krucjatę przeciwko ekscesom kadry zarządzającej.

Po zebraniu wymaganej prawem liczby podpisów Thomas Minder złożył w parlamencie konfederacji w Bernie żądanie rozpisania referendum regulującego i porządkującego zarobki managerów. Od marca tego roku nielegalnym jest działanie, w którym rada nadzorcza spółki giełdowej deleguje kilku zaufanych kolegów do komisji d/s zarobków, która to komisja w zaciszu sali konferencyjnej rozdziela bonusy, premie i przywileje wśród wierchuszki firmy.

Nie wartym wzmianki bo oczywistym był zaciekły opór wszystkich dotkniętych nowymi regulacjami. Na kampanię plakatowo-informacyjno-propagandową przeciwko pomysłowi regulacji zarobków szefów poszły grube miliony franków a i tak to nic nie dało.

Gwoździem do trumny przeciwników uregulowania zarobków bossów szwajcarskiej gospodarki stała się afera Daniela Variselli. Daniel Varisella w lutym 2013 roku, czyli na miesiąc przed głosowaniem w sprawie ucywilizowania zarobków managerom ustąpił ze stanowiska przewodniczącego rady nadzorczej koncernu Novartis. Novartis zaś obok Roche’a to jeden z dwóch największych szwajcarskich koncernów farmaceutycznych operujących globalnie. Firma Novartis w roku 2012 sprzedała na całym świecie swoje produkty o wartości prawie 66 mld dolarów USA. Dla porównania: budżet republiki Cypru zakładał 23 mld dolarów przychodów w 2011 roku. Daniel Varisella odchodząc z posady szefa rady nadzorczej koncernu Novartis zawarł z nim umowę. W zamian za zakaz pracy dla konkurencji przez sześć najbliższych lat wynegocjował odszkodowanie w wysokości 72 mln franków szwajcarskich. Daje to okrągłą sumę miliona franków miesięcznie wypłacane przez Novartis Danielowi Variselli za siedzenie w domu.

Afera Variselli była bezpośrednim powodem, dla którego najnowsza zmiana konstytucji konfederacji szwajcarskiej została poparta przez ponad 3/4 głosujących, co stanowi trzeci najlepszy wynik w historii tego kraju.

Thomas Minder zużył zaledwie dwanaście lat swojego życia aby odmienić oblicze Szwajcarii. Jedni twierdzą, że czas ku temu był najwyższy, inni obawiają się ucieczki biznesu do mniej restrykcyjnych krajów. Z tym ostatnim może być problem: władze Republiki Federalnej Niemiec, które już jesienią tego roku zostaną ponownie wybrane podczas ostatniego przed wyborami spotkania szefów koalicji rządzącej poinformowały, że również i w RFN warunki pracy kadry zarządzającej firmami zostaną uregulowane ustawowo.

Do niedawna Szwajcaria kojarzyła się z czekoladą, tajemnicą bankową, zegarkami, serem i nieprzyzwoicie punktualnie kursującą  koleją żelazną. Kolejnym elementem budowania mitu Szwajcarii jest uporządkowanie zarobków kadry zarządzającej.

Na koniec wreszcie wypada zauważyć, że wszystko to stało się możliwe dzięki uporowi pojedynczego obywatela Konfederacji Szwajcarskiej, systemowi politycznemu zwanemu demokracją bezpośrednią oraz piramidalnej głupocie kadry zarządzającej, w majestacie prawa (do niedawna jeszcze) legalnie okradającej zarządzane przez siebie firmy.